Wies van Leeuwen brengt Cuypers tot leven
De befaamde architect Pierre Cuypers was lekendominicaan en ontwierp onder andere de Dominicuskerk in Amsterdam. Zijn biograaf Wies van Leeuwen verzorgde vanwege het 800-jarig bestaan van de Orde een lezing en een rondleiding op 22 oktober.
door Theo Ruiter o.p. Fotografie: Ramon Mangold
Pierre Cuypers, rijksbouwmeester en lekendominicaan, overspeelde zijn hand en in conflicten met koning Willem III.
Zoals de luchten en wolken de Hollandse schilderijen van de Gouden Eeuw bepaalden, zo tekenden de gebouwen, monumenten en kerken van Cuypers het stedenbouwkundig beeld van Nederland rond 1900.
Maar met de voltooiing van het Centraal Station in Amsterdam had bestuurlijk Nederland het helemaal gehad met deze katholieke architect. Het stadsbeeld werd teveel gedomineerd door diens hoog-katholieke architectuur.
Dominicanen Martin en Jan Vijverberg op onderzoek.
Cuypers was niet bereid tot compromissen met de bestuurlijke laag van Nederland en de samenwerking werd gestopt. De dominicanen maakten gebruik van dit verlies. Zij gaven Pierre Cuypers in 1878 de opdracht om de Dominicuskerk te bouwen, op een steenworp afstand van het Centraal Station in Amsterdam.
De slappe grond in dit deel van Amsterdam vraagt om bouwconstructen die Cuypers toepaste bij de bouw van het Centraal Station. Het gebouw mocht niet te zwaar worden en moest toch ruim zijn als een Italiaanse basiliek.
De befaamde dakconstructie van de Dominicus.
Het toezicht van de ingenieurs van Rijkswaterstaat op de bouw van kerken was in die tijd beëindigd en katholieken waren niet meer gebonden aan strenge bouwvoorschriften voor katholieke kerken. De kerken werden weer uitbundig en haar torens mochten wijzers naar de hemel zijn.
Nieuwe technieken hielpen Cuypers om de ruime kerk, die geïnspireerd was op de San Creuze in Florence en de San Dominico in Siena, neer te zetten. IJzeren dragers, zoals in het Centraal Station, maakten het dak breed en licht. Steunberen aan de binnenzijde van de kerk gaven breedte aan het gebouw.
Wies van Leeuwen vertelt
De vraag van de dominicanen om een flinke Italiaanse toren te verbinden aan de kerk, werd wegens geldgebrek niet gerealiseerd.
Amsterdam kende een grote toestroom aan nieuwe inwoners uit de arbeidersklasse. Deze mensen moesten door de dominicanen behouden blijven in het geloof en niet meegezogen worden door de verderfelijke invloeden van de grote stad. De Heilig Hart-devotie en de liturgische aandacht voor de Heilige Jozef beschermden de arbeiders tegen de kwalijke praktijken in de stad.
Het hoofdaltaar, gewijd aan de eucharistie, het linker zijaltaar, gewijd aan Dominicus, en het rechter zijaltaar, gewijd aan de Heilige Familie, borgden het zielenheil van de stedelingen.
De kerk was bij de oplevering in 1893 van binnen kaal. De voltooiing van het interieur duurde nog dertig jaar. In de twintiger jaren kon de kerk haar volledige boodschap intern en extern aan Amsterdam overdragen. In de jaren zestig echter werd de boodschap van het gebouw bedreigd.
Pastoor Wim Tepe o.p. had met zijn eigen kerkmensen een felle strijd te voeren om het interieur van de kerk te behouden. Het weelderige interieur conflicteerde met de moderne theologische en liturgische inzichten. Deze zoon van Cuypers concurrent redde het interieur van de witkwast der vernieuwers.
Ton van Dam heeft het weelderige interieur beschreven in een handzame gids. Loop met het boekje van Ton eens rond in de Dominicus en geniet van dit monument.
Theo Ruiter, lekendominicaan
*
Zie ook:
Gids verschenen bij Cuypers’ Dominicuskerk
Boeksignalement: Pierre Cuypers