Terug
‘Cynisme is een hardnekkige vorm van luiheid’

‘Cynisme is een hardnekkige vorm van luiheid’

‘Wie nadenkt over de menselijke aard, komt altijd tot de conclusie dat empathie de redding is van onze eigen, egocentrische inborst’, schrijft Karin Amatmoekrim in haar bijdrage aan de nu verschenen bundel Duif en haan. Verhalen uit het klooster, het resultaat van een retraite van zes schrijvers in een dominicanenklooster. Een fragment.

karin-amatmoekrim

Karin Amatmoekrim is een Surinaams-Nederlandse schrijver van romans, korte verhalen en columns.

Wie kritisch is op religie, moet kritisch zijn op zijn eigen aard als mens. Wie, als ik, kritisch is op types die bezinningsweekendjes boeken en hand in hand met anderen gemaakt-vrolijk op zoek gaan naar hun innerlijke stem, moet kritisch zijn op zichzelf.

De mensen die in de tuin bezig waren met hun pruiken en fluitjes en trommels, waren op het moment dat ik aan de overkant in de kromming van de kloostermuur aan het lezen was, de ander. En dat ik geenszins de behoefte voelde om de afstand tussen de ander en mij te overbruggen, om ze nader te komen en om ze te zien als gelijkwaardig aan mij, bewees twee dingen.

Namelijk dat het moeite kost om empathisch te zijn. En dat cynisme een hardnekkige vorm van luiheid is, vermomd als kritisch denken.

Het hart van de zaak is natuurlijk empathie. Ik heb weleens gedacht dat theologie onmisbaar is in het beschouwen van de mens als deel van een grotere orde, waarbij de ik zich uitstrekt tot voorbij het direct herkenbare. Welke andere boeken hebben immers méér de mens tot onderwerp, dan al die verschillende heilige geschriften? En welke boeken zijn overgeleverd van uit alle uithoeken in de wereld, en komen toch in hun kern op hetzelfde neer?

Een kern die zich in het westen laat samenvatten door het veel geciteerde ‘don’t do unto others what you don’t like others do unto you.’ Ik dacht, zoals de meesten, dat het een Bijbels citaat was. Maar toen las ik in de Hadith, de overgeleverde leer van de profeet Mohammed, een anekdote over een bedoeïen die de profeet tegen het lijf liep. De bedoeïen hield Mohammed tegen en vroeg hem of er één ding was dat hij hem kon leren, een enkel ding, waarmee hem toegang tot de hemel verzekerd was. De profeet antwoordde: ‘Behandel de ander zoals je zelf behandeld wenst te worden, en doe de ander niet aan wat je zelf niet zou willen meemaken.’

Deze les in het belang van empathie is in nagenoeg dezelfde vorm teruggevonden in elke andere religie in de wereld, of het nu het christendom of het boeddhisme is, bij Tao, Confucius en bij de sikhs.

Ik wil niet als een oude hippie op de lezer overkomen, maar ik kan niet anders dan concluderen dat er een menselijkheid in ons schuilt die we in theorie overal ter wereld kunnen herkennen. Dat vermogen tot herkenning vereist echter een verschuiven van cynisme naar empathie – een eigenschap waar wij misschien niet een heel groot talent voor hebben, en waarover des te meer geschreven werd in al die heilige boeken waar mensen zichzelf achter verschuilen.

Misschien zoeken al die verschillende religies juist in dat menselijke de waarheid. Omdat wie nadenkt over de menselijke aard, altijd tot de conclusie komt dat empathie de redding is van onze eigen, egocentrische inborst. Misschien is dat waarom de dominicanen boeddhabeeldjes verkopen en Nederlandse teksten zingen tijdens hun dienst; omdat de mens niet per se goedaardig is, en omdat elk hulpmiddel om hem eraan te herinneren dat het ook anders kan, er een is.

Misschien bedoelen ze dat met het herhalen van die ene regel, ‘zo was het in den beginne, zo zij het thans en voor immer’. De mens is makkelijk slecht (zo was het in den beginne), we moeten elkaar herinneren aan onze gedeelde menselijkheid (zo zij het thans en voor immer). Tot in de eeuwen der eeuwen. Amen.

schrijversretraite

De bundel bevat verhalen en beschouwingen van Karin Amatmoekrim, Yves Petry, Bregje Hofstede, Nyk de Vries, Kira Wuck en Yannick Dangre.

Bestel de bundel (kosten € 7,95 – dus nog geen 800 centen) hier of bij je eigen boekwinkel.

Zie ook: Presentatie bundel in Boekhandel Dominicanen